Adıyaman’ın Tarihi ve Turistik Yerleri

NEMRUT DAĞI ÖREN YERİ

Nemrut Dağı ören yeri, İl Merkezine direkt 87 km. Arsameia Antik yolu üzerinden 77 km. Kahta ilçesine 43 km uzaklıktadır. Dünya harikası olan bu tümülüs, Doğu Toros sıradağları üzerinde 2206 metre yükseklikte, Fırat Nehri geçitlerine ve ovaya hakim bir tepe üzerindedir.

Kommagene Kralı I. Antiochos için yapılan anıt mezar üzerinde kırma ve çakıl taşları yığılarak bir tümülüs oluşturulmuş ve tümülüsün etrafındaki teraslar üzerine ateş sunağı ve Greko-Pers üslubunda dev heykel ve kabartma steller yapılmıştır.

Doğu Terası

Yaklaşık 10 metre yüksekliğindeki tahtlar üzerinde sıralar halinde oturmuş dev tanrı heykelleri mevcuttur. Heykellerin yüzleri güneşe doğru bakmaktadır. Bu terasta sırasıyla Kommagene Krallığının gökyüzü hakimiyetini temsil eden koruyucu kartal, krallığın yeryüzü hakimiyetini temsil eden koruyucu aslan, Kommagene Kralı I. Antiochos, Kommagene (Tyche), Zeus, Apollon ve Herakles heykelleri yer alır.Tahtların arkasında 237 satırdan oluşan Kral Antiochos’un dini ve sosyal içerikli vasiyeti (Nomos) bulunmaktadır.Terasın kuzey ve güneyinde Kommagene Kraliyet ailesi bireylerinin kabartma stelleri bulunmaktadır. Yine bu terasta heykellerin önünde ateş sunağı (Altar) ve onun yanında oturur biçimde bir aslan heykeli bulunmaktadır. Nemrut’ta güneşin doğuşu bu terastan izlenmektedir.

Batı Terası

Doğu Teras’da olduğu gibi tahtlarında oturan dev tanrı heykelleri ile birlikte Kommagene Kralı I. Antiochos’un heykeli ve tanrılarla tokalaşma kabartmaları yer alır. Ayrıca burada astroloji ile ilgili bir aslan horoskop kabartması da bulunmaktadır. Aslan kabartması üzerinde yer alan ay ve yıldızlardan Milattan önce 7 Temmuz 62 tarihi okunmaktadır. Bu tarih Kral I. Antiochos’un tahta çıkış tarihidir. Nemrut’ta güneşin batımı bu terastan izlenmektedir.

Kuzey Terası

Kuzey Terası, batı ve doğu teraslarını birbirine bağlayan 180 m. uzunluğunda bir tören yoludur. Terasta tamamlanmamış stel ve kaideler bulunmaktadır.

Arsameia Örenyeri (Nymphaıos Arsameiası)

Kommagene Krallığının yazlık yönetim merkezi olan ARSAMEİA , Adıyaman İli Kahta ilçesine bağlı Kocahisar köyü ile Damlacık köyü arasında, Kahta Çayı’nın (Nymphaios) doğusunda yer alır. Güneydeki tören yolu üzerinde bulunan çok sayıda kabartma heykel ve steller yanında Anadolu’nun bilinen en büyük Grekçe Kitabesi bulunmaktadır. Kitabenin bulunduğu yerde 150 basamakla aşağı inen kutsal amaçla kullanılan dehliz ve üst kısımda ise saray kalıntıları bulunmaktadır.

 

KALELER

Adıyaman (Hısn-I Mansur) Kalesi

Adıyaman şehir merkezinde yer alan kale yaklaşık 25 m yükseklikteki yığma bir höyük üzerine kurulmuştur. Adıyaman Belediyesi tarafından restorasyon ve çevre düzenlemesi yapılmaktadır.

Yeni Kale

Adıyaman ili Kahta ilçesine bağlı Kocahisar Köyündedir. İlk yapılış tarihi Kommagene Krallığına kadar giden kalenin bugünkü şekli Memluklular döneminden kalmadır Kale. içinde su depoları, hamam, cami ve Kahta Çayına (Nymphaios) inen gizli bir su yolu bulunmaktadır. Ayrıca, burada posta güvercinlerinin yetiştirildiği kule de bulunmaktadır.

Gerger Kalesi ( Fırat Arsameiası)

Adıyaman’ın Kahta İlçesine 85 km. uzaklıkta Gerger ilçesinde bulunan ve tarihi Geç Hitit dönemine dayanan kale, Fırat Nehri’nin batı yakasında yer almaktadır. İ.Ö. II. Yüzyılda Kommagenelilerin atası olan Arsames tarafından sarp kayalar üzerine kurulan kalenin batı surlarında Kral Samos’a ait bir kabartma bulunmaktadır. İslami dönemde de kullanılan kale içerisinde cami, dükkanlar ve su sarnıçları bulunmaktadır.

KÖPRÜLER

Cendere Köprüsü (Septimius Severus)

Adıyaman İli Kahta ile Sincik ilçeleri arasında yer alan Cendere Çayı (Cabinas) üzerine kurulmuştur. Biri ana ve diğeri tahliye olmak üzere iki kemerden oluşur. Bugün hala kullanılan köprü Roma İmparatoru Septimius Severus zamanında Samsat’ta karargah kuran XVI.Lejyon tarafından yaptırılmıştır.Köprü üzerinde yer alan sütunlardan biri İmparator Septimius Severus’a, biri karısı julia Domna’ya ve diğeri oğulları Caracalla’ya adanmıştır. Geta adına dikilen sütun kendisini öldüren kardeşi Caracalla tarafından kaldırılmıştır. Köprü anıtsal Roma mimarisinin muhteşem bir örneğidir.

Altınlı Köprü

Adıyaman İli Gölbaşı ilçesi Yolbağ Köyü sınırları içinde yer alan Köprü birisi büyük dört kemerden oluşmuştur. Köprü sağda kaya zemine oturmakta, solda taşıma kemerleriyle çay yatağını aşmaktadır. Kemerler beyaz kesme taşlarla, diğer kısımlar moloz taşlarla inşa edilmiştir. Köprü İslami döneme aittir.

Göksu Köprüsü

Adıyaman Merkez Gümüşkaya Köyü ile Ağcin Köyü arasında Göksu Çayının daraldığı bir noktada kaya zemin üzerinde kurulan köprü Roma Dönemine aittir. Orta kemerin dışında genel olarak sağlam durumdadır.

ANTİK KENT, KAYA MEZARLARI VE MAĞARALAR

Perre Antik Kenti Ve Kaya Mezarları

Adıyaman Merkez Örenli ( Pirin ) mahallesindedir. Kommagene Krallığının beş büyük antik kentinden birisidir. Başkent Samosata ile Melitene (Malatya ) arasında yer alan bir uğrak yeridir.

Antik Roma kaynaklarında suyunun güzelliğinden bahsedilmekte olup, kervanlar, yolcular ve ordular tarafından dinlenme yeri olarak kullanıldığı anlatılmaktadır. Bahsedilen suyun aktığı Roma Çeşmesi halen kullanılmaktadır. Bizans döneminde de önemini korumuştur.Bu antik kent’in Niceaia İznik’te toplanan İncil Konsil’ine temsilci göndermesi aynı zamanda dini bir merkez olduğunu da göstermektedir. Antik kentte en dikkat çeken kalıntılar Örenli mahallesi girişinde yer alan Kaya Mezarlarıdır. Kayalıklar içine oyularak yapılmış oda mezarlar harika bir görünüm oluşturmaktadır.

Haydaran Kaya Mezarları

Adıyaman’ın 17 km kuzeyinde Taşgedik köyü sınırları içinde yer alır. Burada kaya mezarlar ve Güneş Tanrısı Helios ile Kral Antiochos’un tokalaşma kabartmaları vardır.

Turuş Kaya Mezarları 

Adıyaman il merkezine 40 km. uzaklıkta ve Adıyaman-Şanlıurfa karayolunun 1 km. batısında yer alan Turuş Kaya Mezarları Roma Dönemine aittir. Mezarlar zeminden aşağıya doğru ana kaya oyularak yapıldığından mezarların girişine aşağıya doğru inen 10-13 basamaktan sonra ulaşılır. Bazı Kaya mezarlarının duvar ve kapı girişlerinde çeşitli figürler ve kabartmalar bulunmaktadır.

Dolmenler

Dikilitaşın kuzeyindeki kayalık alanlarda, Aşağı Hozişi köyü yakınlarında Dolmen tipi mezarlar bulunmaktadır. Sala benzeyen iki büyük kayanın birbirine çatılması ile yapılan bu mezarların Taş Devri insanlarından kaldığı tahmin edilmektedir.

Zey Mağaraları

Adıyaman’a 7 km. mesafede, Zey Köyü yakınında, erken dönem hristiyanların yaşadığı yerleşim birimleri bulunmaktadır. Köyde ayrıca Şeyh Abdurrahman Erzincani’ye ait bir türbe ve cami yer almaktadır.

Gümüşkaya Mağaraları

Adıyaman ilinin 40 km. güneybatısında Göksu nehri kenarında aynı adla anılan köyün batısında kayalardan oyma tünel şeklinde birbirleri ile bağlantılı çok sayıda mağaralar yer almaktadır. Tarihte konut olarak kullanılan bu mağaraların İ.Ö. 150 yılında yapıldığı tahmin edilmektedir. Balkonlara, bölmeli odalara ve kuyulara sahip bu mağaralara sadece bir insanın geçebileceği dar bir yolla ulaşılmaktadır.

Palanlı Mağarası

Adıyaman’ın 10 km. kuzeyinde Adıyaman – Çelikhan – Malatya karayolunun üzerinde Palanlı köyü sınırları içerisindedir. M.Ö. 40.000 yıllarında kullanılmış doğal bir mağaradır. Duvarında bulunan ve halen fark edilebilen geyik figürü yalın kontur çizgilerle oluşturulmuştur. Mağara arkeolojik alanı olarak tescillidir. Mağaranın yer aldığı derin vadi ise ender bulunur bir doğa parçası olup, sık bir vejetasyona sahiptir.

Derik Kutsal Alanı (Hereoon)

Sincik İlçesi yolu üzerindeki Datgeli köyündedir. Bu alanın İ.S. 70’lerde Romalılar tarafından inşa edildiği ve 300’lü yıllarda kullanıldığı tahmin edilmektedir. Alanda, Kommagene döneminde inşa edilen Temenos kalıntıları bulunmaktadır.

Sofraz Tümülüs Mezarları

İl merkezine 45 km. Besni ilçesine 15 km. uzaklıkta, Üçgöz (Sofraz) Beldesindedir. 15 m. Yüksekliğinde olan mezarın üzeri kırma taş ve molozla örtülüdür.

Dikilitaş (Sesönk)

Besni ilçesinin 33 km. güneydoğusunda, Kızıldağ üzerinde Kommagene Kralı II. Mithridates tarafından inşa edilen anıt mezar, herbiri yaklaşık 10 metre yükseklikte üç çift sütunla çevrelenmiştir. Sütunları üzerinde kadın, erkek ve aslan kabartmaları bulunmaktadır.

Karadağ Tümülüsü

Adıyaman’a 5 km mesafede, Karadağ eteğindedir. 2 bölümden oluşan bir kaya mezar bulunur. Ayrıca buradan şehir ve baraj göl manzarası da izlenebilir.

Beştepeler

İlimize 25 km mesafede Ilıcaklı Köyü sınırları içinde yer alır. Yığma taşlardan yapılmış olup 6 adet mezar bulunmaktadır.

Malpınarı (Kaya Anıtı)

Adıyaman’a yaklaşık 35 km. uzaklıkta Malpınar mezrasında doğal kaya üzerine oyulmuş Hiyeroglif bir kitabe ve kayalara yapılmış yerleşim birimleri geç Hitit dönemine aittir.

ADIYAMAN MERKEZDEKİ CAMİLER VE KİLİSE

Ulu Camii

Adıyaman’ın şehir merkezinde bulunmaktadır. Dulkadiroğulları Beyliği zamanında yapılan camii daha sonraları birçok kez onarım görmüştür. Caminin bu günkü şekliyle 1863 tarihinde yaptırıldığını bildiren bir kitabe, minare kaidesinin doğuya bakan üst yüzeyinde bulunmaktadır. Aynı yerde altta kemer içinde bulunan bir başka kitabede caminin 1902 yılında tamir gördüğü anlaşılmaktadır.

 

Çarşı Camii

İl merkezinde bulunmaktadır. Vakfiyesinde belirtildiğine göre Hacı Abdulgani tarafından 1550 yılında yaptırılmıştır. Dikdörtgen planlı caminin payandalarla desteklenen duvarları kesme taştan yapılmıştır.

Eskisaray Camii

İlimiz merkez Eskisaray mahallesinde bulunan Eski Saray Camii Hicri 1148’de İbrahim Paşa tarafından yaptırılmıştır. Cami bir çok defa onarım görmüştür. Son onarımda camii kuzeye doğru genişletilmiştir.

Kab Camii

Mahalleye kendi adını veren Kab Camii kitabesine göre Hicri 1182 (1768) yılında yapıldıktan sonra Hicri 1342 (1923) Hacı Mehmet Ali tarafından yeniden yaptırılmıştır. 2010 yılında Vakıflar Bölge Müdürlüğü tarafından aslına uygun tadilat yapılmıştır.

Yenipınar Camii

Adıyaman Merkez Yenipınar mahallesinde bulunmaktadır. Minare kaidesinde yer alan kitabeye göre Hicri 1133 (1720) senesinde Hacı Mahmut adında birisi tarafından yaptırılmıştır.

St. Petrus ve St Pavlus Kilisesi 

Adıyaman Merkez Mara Mahallesindedir. 1905 tarihli kitabesinde Kilisenin onarıldığı ve ancak bu kilisenin daha önce var olduğu bilinmektedir. St.Pavlus ismiyle anılan bir Süryani Kilisesi olup tescilli bir yapıdır. Süryani cemaati tarafından ibadet için kullanılmaktadır. 2010 yılında Vakıflar Bölge Müdürlüğü tarafından aslına uygun lilise ve müştemilatı restorasyon yapılmıştır.

Besni İlçesindeki Camiler Ve Külliyeler

Ulu Cami 

Camii üzerindeki kitabeye göre 17.yy’da yaptırılmış olan Ulu Camii, buradaki diğer camilerde olduğu gibi muntazam bir plana sahip değildir.

Külhanönü Camii 

Cami 2009 yılında yapılan kazılar sonucu caminin eski planları (Beş plan evresi) geçirdiği oraya çıkarılmıştır. Ne zaman ve kim tarafından yapıldığına dair herhangi bir kitabe bulunamamıştır. Fakat camide kullanılmış olan yapı malzemesi ve mimarisi  itibariyle, klasik Osmanlı yapılarını andırmaktadır.

Toktamış Camii 

Bugünkü Besni ilçenin güneyinde olup, tamamen terkedilmiş bir harabe durumundadır Caminin kim tarafından yapıldığı bilinmemektedir. Fakat 17.yy sonlarına doğru yapıldığı sanılmaktadır.

Çarşı Camii 

Eski Besni’nin en merkezi yerinde yer alan Çarşı camii adı ile anılır. Bazı kimselere göre camii, Hacı Arslan isminde birisi tarafından yaptırılmıştır. Fakat üzerindeki kitabede Kalaunoğlu Mehmet Nasır ismi geçmektedir. Bunun Mısır Kölemen sultanlarından Kalaun ile ne derece ilişkili olduğu bilinmemektedir. Mahalli geleneğe uygun olarak yapılmış olan camiinin muntazam bir planı bulunmaktadır.

Bekir Bey Yerleşkesi

Bugün yalnızca izleri kalan bu külliye tarihi kesin olarak bilinmeyen bir zamanda, Bekir Bey adında bir Memluk Sultanı buraya cami, medrese, ve hamamdan oluşan bir KÜLLİYE yaptırır. Bunları yaşatmak için bir de vakıf kurar. Bugün bu KÜLLİYE’ içinde bulunan Ulu Camii ve Bekir Bey hamamında restorasyona yönelik kazı çalışması yapılmıştır. Külliyeden günümüze  Ulu Camiine ait  minare ve bir de hamam kalmıştır.

Oturakçı Pazarı

Adıyaman şehir merkezindeki bu tarihi çarşıda yöreye özgü halı, kilim, cicim, çanta ve heybe gibi el sanatları ürünleri turistik eşya olarak satılmaktadır.

İçmeler

Çelikhan İçmesi: Çelikhan İlçesi’nin 23 km. kuzeydoğusundadır. Bu içmenin mide, bağırsak, karaciğer, safra kesesi,  böbrek taşı gibi hastalıklara iyi gelmektedir.

Besni İçmesi: Besni İlçesinin 6 km. kuzeydoğusundadır. Bu içmenin suyu böbrek taşlarına, kronik kabızlık, bağırsak ve mide iltihapları tedavisinde olumlu neticeler alınmaktadır.

Kotur İçmesi: Adıyaman’a 25 km. uzaklıkta ve kuzeybatısındadır. Akçalı köyüne 5 km. mesafede şifalı bir soğuk su içmesidir. Bu su bazı mide ve bağırsak hastalıklarına iyi gelmektedir.

Mesire Yerleri

Adıyaman mesire yerleri bakımından oldukça zengin bir ildir. Kuzey Doğu Toros Dağlarının uzantısı ile kaplı olan ilde birçok mesire yeri vardır. Bu mesire yerlerine, il merkezinden günün her saatinde ulaşma olanağı vardır. İnsanlar günün her saatinde buralarda doğa ile baş başa olacak şekilde dinlenme imkanına sahiptir.

Çat Barajı Mesire Alanı: Adıyaman’a 59km uzaklıktaki Çelikhan ilçesine 1km uzaklıkta bulunan binlerce yılda oluşmuş Yüzer Adaları ile meşhur Çat Barajı çevresine kurulu olan mesire alanıdır.

Değirmen Başı: Kahta İlçesinin Kocahisar köyüne 1 km. uzaklıkta ve stabilize yolla ulaşımı sağlanan yer, çayın vadisinde olup doğal açıdan oldukça güzeldir. Kayalıkların arasından süzülerek akan sular, ağaçlar, yeşil alanlar ve tarihi yerleri ile görülmeğe değer bir mesire alanıdır.

Karadağ Ormanı: Adıyaman’ın 2 km. kuzeyinde yer alan orman ve çamlık alan olup, Milli Parklar Genel Müdürlüğü tarafından günübirlik mesire ve piknik alanı olarak düzenlenmiştir

Ziyaret: Kahta yolu üzerinde Adıyaman’a 5 km. mesafede ziyaret çayı kıyısı ve çevresi ağaçlandırılmış olup, köprü başında günübirlik geziler için mesire alanı olarak kullanılmaktadır.

Değirmen Çayı (Su Gözü) : Eski Besni’nin yaklaşık 10 km güneyinde Sofraz çayının doğduğu yer olup, akarsu, ağaçlar ve sarp kayalıklardan oluşan güzel bir yerdir. İnsanlar tarafından mesire amaçlı olarak kullanılmaktadır.

Gölbaşı Gölü: Gölbaşı ilçesine adını veren Gölbaşı Gölü ilçe merkezinin hemen yanındadır. Gölün çevresi doğal sit alanı olarak ilan edilmiş olup, Milli Parklar Müdürlüğü tarafından yaptırılan kuş gözetlemeleri kuleleri ile bir dinlence ve mesire yeridir.

Diğer Mesire ve Dinlenme Yerleri:

• Adıyaman Mimar Sinan Kültür Parkı
• Demokrasi Parkı
• Saklı Kent
• Pirin Ören Yeri Vadisi
• Ali Dağı (Mahmut El Ensar-i Türbesi)
• Boğazözü Kalburcu Çayı
• Boğazözü Kalburcu Çayı
• Kırkgöz Membası
• Cendere Çayı Kanyonu
• Karadut Köyü ve Çevresi
• Çelikhan Recep Çayı
• Çelikhan Pınarbaşı (Bulam) Çayı
• Çelikhan Nevzat Bey Çeşmesi
• Besni Su Gözü
• Değirmençayı (Eski Besni) Santrali
• Tut Şepker Çayı
• Değirmenlik Göksu Irmağı Boyu (Gölbaşı –Malatya Karayolu Güzergahı)